Przywykło się do sytuacji, w której to osoby duchowne zwykle są szafarzami poszczególnych sakramentów świętych. Tymczasem prawo ich udzielania, niektórych z nich, posiadają także świeccy. W obecnym artykule zajmiemy się pokrótce tą problematyką.

Pierwszym sakramentem świętym, który może być udzielony przez świeckich w określonych przez Kodeks Prawa Kanonicznego warunkach jest chrzest święty. Kwestię tę reguluje kan. 861 KPK oraz kan. 230 §3 KPK. Dotyczy to nie tylko sytuacji zagrożenia życia, ale dodatkowo gdy tylko istnieje jakaś konieczność, np. niebezpieczeństwo utraty życia, wówczas ochrzcić może osoba świecka, co więcej nawet wbrew woli rodziców (dla uzupełnienia warto podać, iż do godziwego nie zaś ważnego jego udzielenia wystarczy zgoda jednego z rodziców) (kan. 868 §1 pkt 1 oraz §2 KPK). Tu na marginesie warto poruszyć jeszcze jedno zagadnienie, które obecnie dosyć często jest podnoszone, a mianowicie: czy wraz z wystąpieniem z Kościoła Katolickiego następuje cofnięcie faktu bycia ochrzczonym. Otóż nie, albowiem sakrament chrztu powoduje tzw. niezatarte znamię, co w praktyce oznacza, iż co prawda można wystąpić z Kościoła, aby nie być formalnie jego członkiem, nie jest to jednak równoznaczne z powrotem do sytuacji, jaka miała miejsce przed udzieleniem chrztu, czyli z powrotem do sytuacji, kiedy pozostawało się nieochrzczonym. I jeszcze jedno zagadnienie. Czasami problemem jest sytuacja, kiedy kapłan odmawia udzielenia chrztu św. dziecku, którego rodzice nie związani się kościelnym węzłem małżeńskim. Dla wyjaśnienia warto podać, iż w takich sytuacjach osoby duchowne mogą zachęcić do legalizacji statusu przez rodziców zgodnie z nauką Kościoła, gdy jest to tylko możliwe i gdy nic nie stoi ku temu na przeszkodzie. Z kolei, gdy jakaś istnieje, np. zawarty wcześniej kościelny ślub, wówczas winno zachęcić się do starania się o stwierdzenie nieważności poprzedniego związku, gdy tylko jest to zasadne prawnie. W sytuacji braku możliwości zalegalizowania swojego statusu w Kościele i zgodnie z jego nauką, rodzice dodatkowo zostają zobowiązani do troski o katolickie wychowanie dziecka, dzieci. Dodatkową pomocą stanowią rodzice chrzestni (kan. 872 KPK). Przy tym pojawia się kolejny problem, pytanie, a mianowicie: czy mogą nimi być osoby, które przykładowo są w związku cywilnym. Otóż, skoro są oni odpowiedzialni za katolickie wychowanie potomstwa, zatem ta ich sytuacja, będąca w sprzeczności z charakterem tegoż wychowania stanowi przeszkodę (kan. 874 §1 pkt. 3 KPK). Być może te „ostre” reguły mogą budzić jakiś sprzeciw, niezrozumienie, tymczasem należy podejść do tego nie emocjonalnie. Skoro jest taka a nie inna doktryna Kościoła, takie a nie inne jego wymagania, to czymś naturalnym jest ich akceptacja i uznanie przy podejmowaniu odpowiednich funkcji.

Kolejnym sakramentem, podczas którego swoją cząstkę mają świeccy jest Eucharystia. Naturalnie nie chodzi o jej sprawowanie, ale o jej udzielenie np. podczas Mszy św., wystawienie Najświętszego Sakramentu (kan. 230 §1 KPK i §3 KPK; kan. 943 KPK).

Ostatnim w kolejności jest sakrament małżeństwa. Przywykło się niestety nieprawidłowo formułować, iż to kapłan udziela tego sakramentu, tymczasem to sami małżonkowie są jego szafarzami. Kapłana (może to być też diakon a nawet świecki) KPK traktuje jako świadka kwalifikowanego, obok świadków zwykłych, zaproponowanych przez samych nupturientów (kan. 1108 §1 KPK; kan. 1112 KPK).

Naturalnie w niniejszym artykule poruszona została tematyka udzielania sakramentów przez świeckich, ich udziału w nich, pominięta została natomiast możliwość, prawo udzielania przez nich tzw. sakramentaliów (np. błogosławieństwa). Jak jednak można po zaledwie trzech przykładach dostrzec, świeccy nie są wyłączeni z uczestnictwa w pewnych zadaniach Kościoła, w tym przypadku, nie są wyjęci z udziału w zadaniu uświęcającym, a jeżeli mają już ten udział, to wymaga to pogłębienia przez nich świadomości oraz wiedzy religijnej, jak i woli podjęcia tego.

Tematykę tę poruszałam w swojej pracy doktorskiej, w której można znaleźć bogaty przykład literatury jak i tekstów prawnych: Arletta Bolesta, Obowiązki i prawa rodziców w zakresie nauczycielskiego i uświęcającego zadania Kościoła. Studium pastoralno-prawne, Kraków 2008.