Co jest przedmiotem regulacji KPK – wybrane przykłady

Do tej pory przedmiotem naszych zainteresowań był kościelny proces małżeński, kościelne prawo małżeńskie. Na pewno m. in. z tego względu, iż z nim mamy najczęściej do czynienia. Jednak Kodeks Prawa Kanonicznego to nie tylko normy regulujące instytucje małżeństwa i rodziny, ale to też inne gałęzie w prawie. Może tylko dla samego zobrazowania, to: prawo małżeńskie regulowane jest od kan. 1055 do kan. 1165, oraz – zwłaszcza (bardzo ważny termin) – od kan. 1671 do kan. 1707. Zaś na cały KPK składają się aż 1752 kanony. Co zatem jest regulowane jeszcze w KPK? Obecnie zajmiemy się właśnie tą kwestią, aczkolwiek nie wszelkimi regulacjami, a tylko wybranymi, które też nie należą do rzadkości. Sięgniemy także do tych norm prawnych, które odnoszą się do prawa małżeńskiego.

W Pierwszej Księdze Kodeksu – Normy ogólne – sprecyzowane zostały pojęcia czasu: ciągłego oraz użytecznego. Jest to o tyle istotne, gdyż, gdy dochodzi do kościelnego procesu małżeńskiego, to Stronom zostają narzucone pewne terminy. Strony winny się im podporządkować, aby zachować porządek. Naturalnie, nie jest tak, iż raz określony termin w żadnym wypadku nie może ulec zmianie, wiadomym jest jednak, iż prośba o jego zmianę winna zostać uzasadniona, nie chodzi bowiem o sztuczne przeciąganie procesu. Dodajmy też, iż danie przez Trybunał nowego terminu jednej Stronie, dotyczy także Strony przeciwnej. Oczywiście, w woli dopowiedzenia, nowe terminy mogą zostać zaproponowane też Świadkom.

W Drugiej Księdze Kodeksu – Lud Boży – uregulowane zostały takie instytucje, jak – przykładowo – Konferencja Episkopatu. I ta instytucja pozostaje głęboko powiązana z kościelnym prawem małżeńskim. Takim ewidentnym przykładem jest danie jej prawa do stworzenia prawa o charakterze partykularnym. Takie jednak prawo nie może pozostawać w opozycji do prawa powszechnego, czyli znajdującego się chociażby w Kodeksie, w randze jest ono bowiem – kolokwialnie mówiąc – niżej aniżeli to stanowione przez najwyższą władzę w Kościele. Jednym z takich klarownych przykładów jest przeszkoda wieku. I tak, gdy wg KPK do ważnego zawarcia małżeństwa mężczyzna winien mieć ukończony szesnasty rok życia, zaś kobieta rok czternasty, tak do jego godziwego zawarcia – w Polsce – wymagany jest już osiemnasty rok życia zarówno dla mężczyzny, jak i kobiety. Co oznacza, iż, gdy małżeństwo zostaje zawarte przez Osoby nie mające wieku określonego przez KE w Polsce, ale mające ten określony w KPK, to nie można starać się o uznanie nieważności Ich związku z tytułu przeszkody wieku.

Bardzo interesującą treść zawiera Księga Czwarta – Uświęcające zadanie Kościoła, gdyż obejmująca, i Sakrament małżeństwa (o czym powyżej), jak i m. in. pozostałe Sakramenty św.. To dzięki normom znajdujących się w tej Księdze można dowiedzieć się (pośrednio) np. o tym, iż: powoływanie się na chęć ochrzczenia dziecka i powiązanie tego z zawarciem małżeństwa z tytułu przymusu i bojaźni jest nadużyciem przez Strony czy Stronę, natomiast zawarcie małżeństwa z Osobą nieochrzczoną bez dyspensy jest nieważne (o dyspensach – w Księdze Pierwszej); Sakrament Bierzmowania nie jest wymagany do ważnego zawarcia małżeństwa; nieważna Spowiedź nie skutkuje nieważnością Sakramentu małżeństwa; w końcu w kontekście Sakramentu Eucharystii dowiadujemy się, iż nie ma tzw. małżeństwa jednostronnego, tj. fakt, iż jedna ze Stron nie przyjmuje Komunii Św. w czasie sprawowania Małżeństwa (np. inna religia, wyznanie) nie pociąga za sobą tego, iż jeden z Nupturientów staje się małżonkiem, drugi zaś nie.

Interesującą jest również Księga szósta regulująca Sankcje w Kościele. W niej znajdujemy nawiązanie do ew. załączanych fałszywych dowodów, do niekatolickiego wychowania potomstwa przez Rodziców, co zawsze można powiązać z małżeńskim prawem materialnym czy procesowym.

Naturalnie, jak to zostało już powiedziane, w całym Kodeksie jest wiele nawiązań uszczegółowionych, uregulowanych, które potem na zasadzie pewnej wzmianki znajdują się już w kościelnym prawie małżeńskim. Takim też jeszcze innym przykładem jest Księga Siódma poświęcona Procesom, tylko mniejsza liczba kanonów dotyczy procesów małżeńskich, w których to kanonach jest nawiązanie w ogóle do procesu kościelnego, a to w tym celu, aby niepotrzebnie nie duplikować prawne regulacje.